تدوین سند راهبردی توسعه سنگ آهن کشور که می تواند به نقشه راه برای تولید و تجارت سنگ آهن کشور تبدیل شود مراحل نهایی خود را می گذراند.

 

به گزارش معدن۲۴، متن پیش نویس این سند که توسط مهندس سجاد غرقی عضو هیات مدیره انجمن سنگ آهن ایران تهیه شده، روز گذشته در اختیار سایت معدن۲۴ قرار گرفت.

وی با اشاره به اینکه متن اصلی این سند ۲۰۰ صفحه است به معدن۲۴ گفت: در سمینار تحلیل، پیش بینی و راه های خروج از بحران بازار سنگ آهن که ۲۳ مهر در هتل سیمرغ برگزار می شود من به بخش های بیشتری از این استراتژی با رویکرد “بازار” خواهم پرداخت.

سجاد غرقی که به تازگی از سفر دالیان چین و شرکت در کنفرانس بین المللی سنگ آهن بازگشتند ضمن بر شمردن اهم نکات مطرح شده در این گزارش از رونمایی از سند راهبردی در همایش این انجمن در آذرماه خبر می دهد. به گفته غرقی در تدوین این سند بیش از هر چیز جامعیت مطالعات مورد نظر بوده است و به همین دلیل هم تمامی زنجیره از عملیات اکتشاف تا فروش سنگ آهن در بازارهای هدف در داخل و خارج کشور به طور گسترده مورد بررسی قرار گرفته است.

وی که تدوین چنین سندی را در فضای بی برنامه و مبهم اقتصاد معدنی کشور کاری دشوار می داند در عین حال معتقد است راه درست دیگری جز تکیه بر شیوه ها و راه کارهایی که محصول کار جمعی باشد وجود ندارد. غرقی سازماندهی تولید سنگ آهن در کشور را هم نیاز داخلی و هم پیش نیاز حضور در بازارهای جهانی میداند و به عنوان مثال به مذاکرات اخیر انجمن با موسسات معتبر قیمت گذاری بین المللی در کنفرانس دالیان اشاره می کند. مذاکراتی که در آن موسساتی مانند متال بولتن و پلتز از فقدان یک برند معتبر در صادرات سنگ آهن ایران سخن گفته و حضور انفرادی در بازار و مجامع را دلیل شنیده نشدن صدای تولیدکنندگان ایرانی دانسته اند.

این عضو هیات مدیره انجمن سنگ آهن در همین راستا از تمهیدات سریع انجمن سخن می گوید و معتقد است تا آذرماه خبرهای خوشی از تکمیل سند راهبردی و تقویت برند سنگ آهن ایران در بازارهای جهانی خواهیم شنید.

قسمت اول متن پیش نویس را در ادامه می خوانید.

لازم به ذکر است که قسمت دوم این گزارش جامع و کاربردی روز شنبه منتشر خواهد شد.

تدوین سند راهبردی برای هر بخش از حوزه معدن کشور نیازمند انطباق با سند راهبردی و استراتژی توسعه معدنی کشور و در مرتبه ای کلان تر محتاج دسترسی و انطباق با استراتژی توسعه صنعتی کشور است.

کار تدوین سند راهبردی سنگ آهن کشور نیز در شرایطی آغاز شد که تا کنون هیچ یک از اسناد بالادستی فوق عملا تصویب و به اجرا گذارده نشده است. از یک سو سند استراتژی معدن کشور که توسط تیمی از دانشگاه تربیت مدرس و با صرف وقت بسیار تهیه شده است هنوز در پیچ و خم اصلاح، ویرایش و تصویب مانده است و از سوی دیگر استراتژی توسعه صنعتی کشور تهیه شده توسط دکتر مسعود نیلی و همکاران، علی رغم گذشت بیش از ۱۰ سال از نهایی شدن آن، به واقع به کناری نهاده شده و بی استفاده مانده است.

در چنین شرایطی تدوین سند راهبردی سنگ آهن ایران در فاز نخست با تکیه بر روش شناسی “تحلیل محیط درونی بخش در قالب سند استراتژیک” با همراهی مجموعه مشاور کوشا معدن به بررسی موارد زیر پرداخت:

۱- وضعیت موجود

۲- گزینه های پیش رو

۳- تعیین چشم انداز و بیانیه ماموریت، استراتژی ها، اهداف و راه کارها (با تکیه بر اسناد بالادستی و ویرایش های موجود از استراتژی های توسعه ای کشور)

۱-۱ وضعیت ذخایر سنگ آهن

در بخش نخست که به بررسی وضعیت موجود سنگ آهن ایران اختصاص داشت، مطالعات جامعی در مورد میزان ذخایر قطعی، احتمالی و زمین شناختی سنگ آهن ایران به عمل آمده و داده های موجود ارزیابی، صحت سنجی و مورد استفاده قرار گرفت. در این بخش همچنین با تفکیک ذخایر سنگ آهن در ایران بر اساس نحوه مالکیت آنها شامل دولتی، خصوصی و نیمه دولتی یا نامعلوم امکان دسته بندی این ذخایر بر اساس سایر معیارها نیز مهیا گردید. دسته بندی داده های موجود در زمینه ذخایر سنگ آهن با بررسی چند پارامتر شامل نوع ذخایر (هماتیت و مگنتیت)، کیفیت کانسنگ استخراجی (عیار ماده معدنی) و میزان ذخایر هر معدن تحت مالکیت دولت و بخش خصوصی صورت پذیرفت. دسته بندی فوق الذکر در راهگشایی مراحل بعدی تدوین سند اهمیتی حیاتی دارد چرا که عملا ظرفیت های مناطق مختلف کشور و معادن هر منطقه را برای توسعه فعالیت در زنجیره ارزش آهن و فولاد مشخص خواهد ساخت.

در جدول زیر یک نمونه از دسته بندی های انجام شده در مورد معادن سنگ آهن کشور ارائه شده است.

جدول۱- تفکیک ذخایر قطعی معادن خصوصی و کوچک بر اساس کدبندی عیاری ونوع کانسنگ
(ارقام بر حسب هزارتن)

 

در حوزه ذخایر همچنین اقدامات صورت گرفته در حوزه اکتشافات معدنی بررسی و مختصات این اقدامات تا به امروز تعیین شده است. انجام اکتشافات سیستماتیک و گسترده در پهنه خاکی کشور اگرچه عمدتا در حوزه فعالیت های زیرساختی دولت ها تعریف می شود اما آخرین یافته های علمی پژوهشی بررسی شده در مطالعات تدوین این سند نشان از ارتباط فنی/اقتصادی گسترده این حلقه از زنجیره ارزش با حلقه های متعاقب آن یعنی استخراج و فراوری دارد. در همین راستا در بخش راهکارهای این سند، پروژه های اکتشافی ِ همبسته با ظرفیت ارزش افزوده مناطق مختلف تعیین و ساختار ارتباطی آنها مشخص شده است.

۱-۲ وضعیت موجود در حوزه تولید سنگ آهن

پس از بررسی ذخایر و تفکیک دقیق معادن سنگ آهن کشور بر اساس آن، مطالعات بخش نخست این سند با تمرکز بر تولید به واکاوی و گردآوری واقعیات حوزه تولید در معادن سنگ آهن پرداخت. در این مرحله اطلاعات آماری موجود با اطلاعات گرداوری شده از معادن توسط کارشناسان امر مطابقت داده شده و داده های فنی/اقتصادی مربوط به مراحل مختلف عملیات تولید سنگ آهن در معادن مناطق مختلف کشور بررسی گردید.
اگرچه یافته های این مطالعات نهایتا خود را در چارچوب راه کارهای بهبود وضعیت بخش سنگ آهن نشان خواهد داد اما ذکر این نکته ضروری است که تلفیق اطلاعات فنی/اقتصادی گردآوری شده در این مرحله با اطلاعات فنی مربوط به میزان و نوع ذخایر، به خوبی گویای تفاوت های بعضا بزرگ معادن سنگ آهن کشور است.

۱-۳ وضعیت موجود در حوزه بازرگانی سنگ آهن

در مرحله سوم از بخش نخست مطالعات تدوین سند راهبردی سنگ آهن ایران، نحوه فروش محصولات تولیدی معادن و طرق گوناگون دسترسی به بازارهای داخلی و خارجی بررسی گردید. ارزیابی پارامترهایی همچون شیوه انعقاد قرارداد و فروش محصولات (Ex Work, FOT, FOB, CFR)، شیوه حمل محصولات تا محل مشتری (زمینی، ریلی، ترکیبی) و هزینه های مترتب بر آن، نحوه استفاده از خدمات بندری و محدودیت ها، مشکلات و مزایای موجود در این بخش مواردی بود که همراه با مطالعه بازارهای مقصد و روندهای پیش بینی شده از قیمت های داخلی و جهانی، امکان دسترسی به نقشه جامعی از موقعیت بازرگانی معادن سنگ آهن کشور را فراهم آورد.

در بخش دوم این مطالعات به گزینه های پیش روی معادن و بخش سنگ آهن کشور پرداخته شد. بدیهی است که تعیین نقشه راه برای معادن جهت حرکت به سمت ارزش افزوده بیشتر ملزوماتی دارد. از جمله این نیازمندی ها می توان به شفاف و کارامد بودن قوانین و سیاست های توسعه ای و همچنین وفاداری نهادهای تصمیم گیر به اسناد توسعه ای بالادستی اشاره کرد. به همین خاطر مجموعه گزینه های مورد بررسی در این سند به تعیین ظرفیت های فراوری سنگ آهن در مناطق مختلف کشور و تعیین شکلی ِ روش های مختلف فراوری سنگ آهن که پیش روی معادن کوچک و متوسط مقیاس بخش خصوصی قرار دارد محدود شده است.

در جدول زیر برآورد انجام شده از مواد اولیه مورد نیاز برای تحقق برنامه های صنیع معدنی و فولادی کشور بر اساس اعداد و ارقام پیش بینی شده در برنامه پنجم توسعه و نیز چشم انداز ۲۰ ساله، مشخص شده است. (ارقام به میلیون تن)

 

 

برآورد مواد اولیه مورد نیاز				فرآیند های مختلف تولید فولاد خام			جمع کل پیش بینی تولید فولاد	سال
گندله مورد نیاز	کنسانتره مورد نیاز	دانه بندی مورد نیاز	سنگ آهن مورد نیاز	تولید فولاد با استفاده از ضایعات و قراضه ۱۰۰ درصد	تولید فولاد با استفاده از گندله و کنسانتره	تولید فولاد با استفاده از دانه بندی
۵۶	۶۰٫۱	۱۱٫۱	۹۵٫۱	۱	۳۵	۶	۴۲	۱۳۹۴
۷۲	۷۷٫۲	۱۴٫۸	۱۲۵	۲	۴۵	۸	۵۵	۱۴۰۴

لازم به یادآوری است که اعداد فوق در سال تدوین برنامه پنجم و چشم انداز ۲۰ ساله با توجه به فاکتور های اقتصادی آن زمان، پیش بینی رشد اقتصادی بالاتر از ۶% و پیش بینی تقاضا بر اساس عدد رشد اقتصادی برآورد شده است که طبیعتا با وضعیت رکودی فعلی در اقصاد کشور همخوانی ندارد. به همین دلیل اگرچه در تعیین گزینه های پیش رو در این سند این اعداد و ارقام مورد استفاده قرار گرفته است، اما در ارائه راه کارها تجدیدنظر در این اعداد و روزآمد کردن آنها ضروری خواهد بود.